سنگ قوچ با شکوه

نوشته: پرویز اسرافیلی گرده

سنگ قوچ با شکوه در روی چار پا در قبر احمد بیگ گرده ایستاده بود. در پشت قوچ یک عقاب نشته و قوچ به عقاب نگاه می کرد.
این سنگ در مزار یحیی خان مهرانی نمین در گورستان مهرانی های شغاله دره در نزدیک نمین بود. ( یحیی خان یکی از نوادگان قلیج خان مهرانی تالش در سال 1151 در جنگ بیرون راندن عثمانی ها از اردبیل بوسیله نادر شاه کشته شد).
پس از عهد نامه گلستان و آمدن میر کاظم خان و پسرش سیف الملک ازلنکران بوسیله عباس میرزا نایب السطنه قاجار به نمین (هردو پدر و پسر داماد عباس میرزا بودند) ، مهرانی های نمین از زمان اشکانی در نمین بعنوان مرزبان سکونت داشتند. با روی کار آمدن ترکمنهای قاجار زندگی مهرانی ها متلاشی شد.
در سال 1204 در مهاجرت اجباری مهرانی های نمین بوسیله میر کاظم خان، نوادگان یحیی خان مهرانی یحیی بیگ و خدامراد بیگ مالک روستاهای پیله چای و گرده بودند،سنگ را با خود به پیله چای آوردند و در قبر خدامرادبیگ در پیله چای بود.
در سال 1216 اسد بیک فرزند خدا مراد بوسیله سیف الملک به روسیه تبعید و پیله چای به دست خان های نمین افتاد.
سنگ را یحیی بیک گرده به گرده آورد و قرار بود به روی قبر او نصب شود ولی بخاطر اینکه همسرش در پیله چای دفن شده بود و بنا به وصیت یحیی بیگ ار را در جوار همسرش در پیله چای دفن کردند. سنگ در گرده ماندگار شد و در قبر احمد بیگ گرده نصب شد.
با آمدن ارتش روس ها به گرده ، روس ها سنگ های قبرستان های قدیمی را با سنگ های جلو مسجد گرده به روستای داش کسن برای ایجاد پل از روی رود خانه بردند، در همان زمان این سنگ را از قبر احمد بیک بر داشته ودر کامیون ارتشی برای حمل با خود قرار دادند.مردم گرده برای پس گیری سنگ به سر روس ها ریختند. در کشمکش پا های قوچ چندین پاره شد و روس ها قوچ را یه زمین انداختند در نتیجه دم قوچ هم شکست.
قوچ مدتی در حیاط احد بیگ گرده در انتظار تعمیر بود. چند سال بعد بوسیله سنگ تراش بقعه شیخ صفی اردبیل فقط دم قوچ تعمیر شد و قوچ بدون پا ها در مزار احمد بیگ گرده گذاشته شد. بنا به گفته قدیمی ها در توی قوچ مدارک و گنجینه پنهان بود، با نهایت تاّسف افراد و یا فردی قوچ را بسرقت برده است، این دشمن فرهنگ و تاریخ لطمعه بزرگی به تاریخ میراث ملی وارد کرده است.